Nużyca zwana również demodektozą, jest bardzo groźną pasożytniczą chorobą skóry. Wywołuje ją nużeniec psi – Demodex canis, małe, widoczne tylko pod mikroskopem roztocze o przypominającym cygaro, wydłużonym kształcie. Samice osiągają do 0,3 mm długości, samce do 0,25 mm. W przedniej części ciała posiadają cztery pary odnóży. Bytują głównie w mieszkach włosowych, a przy większej ilości również w gruczołach potowych oraz warstwie rogowej naskórka. Żywią się łojem i komórkami skóry swojego żywiciela i chociażby z tego powodu poza jego organizmem nie są w stanie funkcjonować.
x/1 nużeniec oglądany pod mikroskopem
Nużeńce można znaleźć w organizmie niemal każdego psa, choć w momencie narodzin szczenięta są całkowicie wolne od tych pasożytów, nawet wtedy, gdy matka jest ich nosicielką. Łożysko jest swego rodzaju barierą, dzięki której potomstwo, które przychodzi na świat w wyniku cesarskiego cięcia, a potem jest karmione mlekiem zastępczym lub przez zdrową matkę zastępczą, na zetknięcie się z pasożytem nie jest narażone. Do przeniesienia nużeńca bezpośrednio od matki na szczenięta może dojść w ciągu pierwszych trzech dni na skutek bezpośredniego kontaktu podczas ssania lub wylizywania. Dopóki ilość pasożytów jest niewielka, a szczenięta w dobrej kondycji, pasożyty nie są groźne i przez długi czas mogą nie powodować żadnych zmian chorobowych, ale kiedy następuje jakieś załamanie zdrowotne i związane z tym obniżenie odporności, zaczynają się gwałtownie namnażać, stają się niebezpieczne i mogą powodować bardzo poważne problemy zdrowotne.
x/2 liczne nużeńce w okolicy mieszka włosowego
Przyczyny choroby
Ocenia się, że około 80% psów to bezobjawowi nosiciele nużeńca, przy czym większość z nich może nigdy na nużycę nie zachorować, dopóki pies jest zdrowy i w dobrej kondycji fizycznej. Momentem wyzwalającym rozwój choroby jest nagły spadek odporności psa spowodowany przeważnie masywnym zarobaczeniem, niedożywieniem, dużym stresem lub jakimś poważnym schorzeniem, mającym wpływ na odporność oraz ogólną kondycję psa. Nie bez wpływu są także czynniki genetyczne. Bardzo często do zachorowania dochodzi już w wieku szczenięcym, w okresie od 3 do 12 miesiąca życia. Ilość tych zachorowań sięga 15% ich ogólnej liczby, a odpowiedzialne za to są w dużej mierze pseudo-hodowle, w których zwierzęta używane do rozrodu już w gnieździe są zarażone nużycą, a szczenięta źle żywione i odchowywane w fatalnych warunkach sanitarnych.
Nużeniec atakuje przede wszystkim psy w okresie dorastania, ale do zachorowania może dojść w każdym wieku. Podatność zwiększa się szczególnie w okresie poszczepiennym, kiedy z reguły następuje związane z tym osłabienie odporności, podczas cieczki, a także wtedy, kiedy z powodu innej terapii, pies przyjmuje leki obniżające odporność. Bardziej podatne są również psy starsze, u których system immunologiczny jest już mniej sprawny. Zarażeniu sprzyjają złe warunki bytowe, brud oraz długo utrzymująca się podwyższona wilgotność sierści i skóry.
Schorzenie występuje najczęściej u takich ras jak: shar pei, buldog angielski, west highland white terrier, bokser, pinczer miniaturowy, doberman, pointer, bulterier i jamnik. Nie udało się do tej pory wyjaśnić, dlaczego przedstawiciele tych właśnie ras są na nie bardziej podatni. Wiadomo natomiast, że pies może zarazić nużeńcem innego psa, ale tylko wtedy, gdy mają ze sobą długotrwały kontakt. Nie zarazi natomiast zwierząt należących do innych gatunków i co najważniejsze – ludzi. Niestety nie oznacza to, że jesteśmy wolni od tego problemu, ponieważ zagraża nam inna odmiana tego pasożyta, nużeniec ludzki – Demodex folliculorum.
Początek choroby
Bardzo często pies przez całe życie jest nosicielem pasożyta i ponieważ nie widać żadnych niepokojących objawów, właściciel nie zdaje sobie z tego sprawy. Problem zaczyna się dopiero wtedy, kiedy na skutek obniżenia odporności organizmu nużeniec zaczyna się gwałtownie namnażać. Wówczas na skórze psa pojawiają się zmiany, które prowadzą do jej uszkodzenia i wypadania włosa, a z czasem pojawienia się ran, przez które rozmaite bakterie chorobotwórcze wnikają do orgazimu. Im bardziej uogólniona jest postać nużycy, tym bardziej jest niebezpieczna i tym mniejsza jest szansa na całkowite wyleczenie. Niestety w ciężkim przebiegu choroba może doprowadzić do skrajnego wyniszczenia organizmu i śmierci zwierzęcia.
Nużyca może występować w różnych postaciach:
I. Postać miejscowa (ogniskowa)
Pojawia się zazwyczaj u szczeniąt oraz psów młodych, poniżej pierwszego roku życia. Przyjmuje postać dość wyraźnie ograniczonego, chorobowo zmienionego obszaru, który znajduje się przeważnie na głowie: wokół oczu, w okolicy pyska, na połączeniu warg oraz zewnętrznej stronie uszu. Zdarza się, że podobne zmiany występują również na przednich łapach i na tułowiu. Skóra w tych miejscach jest mocno zaczerwieniona, pozbawiona włosa, łuszcząca się i pokryta grudkami. Przyjmuje się, że jeśli ilość takich zmian nie przekracza pięciu, mamy do czynienia z postacią miejscową, powyżej jest to już postać uogólniona.
x/ Nużyca – postać ogniskowa
Nużyca miejscowa nie wywołuje świądu. Leczona przy pomocy preparatatów roztoczobójczych, stosowanych bezpośrednio na chorobowo zmienione miejsce, w 90% przypadków ustępuje po 1-2 miesięcznej terapii. Nawet znaczna poprawa nie powinna uśpić czujności właściciela. Trzeba pamiętać, że leczenie można zakończyć dopiero wtedy, kiedy mikroskopowe badanie zeskrobin skóry pobranych w chorobowo zmienionym miejscu nie wykazuje już obecności nużeńca na żadnym etapie jego rozwoju. W przeciwnym razie w każdej chwili może nastąpić wznowa i cały dotychczasowy trud pójdzie na marne.
Niestety u około 10% leczonych psów postać miejscowa po pewnym czasie przechodzi w postać uogólnioną. Dzieje się tak przede wszystkim w przypadku zwierząt o osłabionej odporności, zarobaczonych i niedożywionych, ale zdarza się również u psów będących w dobrej kondycji fizycznej. Tym, co szczególnie może skomplikować leczenie, jest dołączenie się do już istniejących zmian chorobowych rozmaitych infekcji bakteryjnych oraz grzybiczych. Wówczas na skutek pękania mieszków włosowych powstają ropne przetoki i krosty, pojawia się również bardzo dokuczliwe swędzenie, które powoduje, że pies rozdrapuje rany, co opóźnia lub uniemożliwia ich gojenie.
II. Postać uogólniona
W zależności od wieku psa, mamy do czynienia z nużycą młodzieńczą i nużycą osobników dorosłych. Jest to bardzo ciężka choroba, wyjątkowo trudno poddająca się leczeniu.
- Uogólniona nużyca młodzieńcza
Ta postać choroby pojawia się u psów między 3 a 18 miesiącem życia. Przeważnie zaczyna się jako postać miejscowa, która z czasem, na skutek powikłań lub obniżonej odporności zwierzęcia, rozprzestrzenia się na coraz większe obszary skóry. Najczęściej występuje u takich ras jak: jamnik, mops, amstaff, beagle, boston terrier, buldog francuski, buldog angielski, shar-pei, dalmatyńczyk, doberman, bokser, owczarek niemiecki i owczarek szetlandzki.
- Uogólniona nużyca osobników dorosłych
Postać dorosłą nużycy uogólnionej spotyka się głównie u psów o obniżonej odpornosci, w średnim lub starszym wieku, zmagających się już z jakimś poważnym schorzeniem, np. chorobą nowotworową, rozmaitymi schorzeniami wywołanymi zaburzeniami układu hormonalnego, takimi jak cukrzyca, nadczynność kory nadnerczy lub niedoczynność tarczycy. Leczy się ją niestety równie trudno jak uogólnioną postać nużycy młodzieńczej.
III. Postać palcowa
x/
Postać palcowa nużycy charakteryzuje się obecnością typowych dla tego schorzenia zmian na wierzchniej stronie łap a także w przestrzeniach między palcami. Występuje przeważnie u psów dużych ras, powoduje świąd, obrzęk oraz ropne zmiany na skórze. Jest bolesna, wyjątkowo uporczywa i niezwykle trudno poddaje się leczeniu.
Objawy nużycy
Choroba zaczyna się zazwyczaj od zaczerwienienia na pysku oraz w okolicy oczu, gdzie tworzy bardzo charakterystyczne “okulary”. Ponieważ te lokalnie występujace zmiany mogą bardzo szybko przejść w formę uogólnioną, trzeba niezwłocznie zaprowadzić psa do lekarza weterynarii, żeby wykluczyć lub potwierdzić obecność nużeńca i w przypadku pozytywnego wyniku, natychmiast przystąpić do leczenia. Ponieważ na skórze psa znajdują się liczne bakterie, między innymi różne odmiany gronkowca, korzystają z obniżenia odporności psa i wnikają w rany, gdzie znajdują idealne warunki do namnażania. Stan skóry szybko się pogarsza i pies wymaga natychmiastowego leczenia.
Diagnozowanie nużycy
x/ pobieranie zeskrobin ze skóry
Wstępne rozpoznanie można postawić na podstawie objawów choroby. Ponieważ niektóre z nich występują również przy innych schorzeniach skórnych, czasem trzeba je na początku wykluczyć. Chodzi tu przede wszystkim o alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS), atopowe zapalenie skóry (AZS), alergię pokarmową, pęcherzycę, oraz infekcję bakteryjną i grzybiczą. Podstawowym badaniem jest pobranie głębokich zeskrobin skóry, zdjętej z krost wydzieliny lub wyrwanie razem z mieszkiem włosów i dokładne obejrzenie ich pod mikroskopem. Jest ono bardzo ważne, ponieważ obecność nużeńców (ich larw lub postaci dorosłych) w badanym materiale praktycznie potwierdza, że pies ma nużycę. Natomiast ich brak niestety nie oznacza, że pies jest zdrowy, można jedynie stwierdzić, że w pobranej próbce pasożytów nie znaleziono. W tej sytuacji badanie koniecznie trzeba ponowić. U niektórych psów w celach diagnostycznych wykonuje się czasem biopsję skóry.
Leczenie
