W języku potocznym określenia rak i nowotwór używa się zazwyczaj zamiennie. W rzeczywistości jest między nimi bardzo istotna różnica: nowotwór jest pojęciem szerszym, rozróżniamy nowotwory łagodne i złośliwe, a rak jest jednym z nowotworów złośliwych.

Wszystko odbywa się w komórce. Organizm psa zbudowany jest z niezliczonej ilości różnego rodzaju komórek, które tworzą poszczególne tkanki i narządy. W skład każdej komórki wchodzi między innymi jądro komórkowe i to w nim znajduje się niezwykle ważny, właściwy dla danej komórki materiał genetyczny, który decyduje o jej rozwoju. W zdrowym organizmie zmiany odbywają się zgodnie z określonym kodem genetycznym: komórki powstają, dojrzewają, dzielą się tworząc nowe komórki a na koniec starzeją się i obumierają. Ciągłość i niczym niezakłócony przebieg tego procesu jest podstawą prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Proces odnawiania komórek, dojrzewania nowych i obumierania starych odbywa się pod kontrolą genów. Jest to swoisty system kontroli, który ma jednocześnie właściwości naprawcze, potrafi wykryć nieprawidłowości i uszkodzenia w komórce, naprawić je lub doprowadzić do obumarcia zmienionej chorobowo komórki.

Zdarza się, że ten genialny system z różnych powodów przestaje prawidłowo działać. W momencie powstania organizmu komórki mają zaprogramowaną nie tylko funkcję, ale także okres życia. Jeśli w miejsce obumarłej komórki nie powstanie nowa, jej funkcje mogą przejąć komórki sąsiednie, dzięki którym tkanka może zostać zregenerowana. Zdarza się jednak, że komórka zaczyna się dzielić w sposób niekontrolowany, w szybszym tempie niż to wynika z potrzeb organizmu lub nie obumiera we właściwym czasie. Z takich nieprawidłowych komórek mogą powstawać kolejne, o podobnych, chorobowo zmienionych właściwościach, jakimi charakteryzuje się komórka macierzysta. W tej sytuacji, w wyniku nadmiernego wzrostu tych nieprawidłowych, chorobowo zmienionych komórek w jakimś miejscu organizmu może rozwinąć się guz zwany nowotworem.

Łagodny czy złośliwy ?

Nowotworem nazywamy każdą zmianę spowodowaną niekontrolowanym, nieprawidłowym rozrostem chorobowo zmienionych komórek.

Z uwagi na ich charakter rozróżniamy dwa rodzaje nowotworów:

• Nowotwory łagodne

Jeżeli komórki rozrastając się tworzą pojedynczy, otorbiony guz lub narośl, która stopniowo powiększa się i rozpiera okoliczne tkanki ale nie wnika w nie i nie daje przerzutów – mamy do czynienia z nowotworem łagodnym. Należą do nich tłuszczaki zlokalizowane w tkance podskórnej pod postacią miękkich, ruchomych guzków, wókniakogruczolaki a także mięśniaki. Mogą się one pojawić się w różnych miejscach organizmu, zazwyczaj powiększają się stopniowo, bywa, że rosną latami i osiągają potężne rozmiary. Najważniejsze jest to, że są to nowotwory łagodne, otorbione lub wyraźnie odgraniczone od otaczających je tkanek, co powoduje, że komórki nowotworowe nie przenikają do krwiobiegu i węzłów chłonnych a za ich pośrednictwem do innych, odległych nieraz narządów. Ten typ nowotworu nigdy nie daje przerzutów, a jego chirurgiczne usunięcie prowadzi z reguły do całkowitego wyleczenia. Nie należy go jednak lekceważyć i zwlekać z jego usunieciem bo może się zdarzyć, że w przypadku ustawicznego drażnienia i nagryzania przez psa może zmienić charakter.

• Nowotwory złośliwe

Podobnie jak w przypadku nowotworów łagodnych, komórki nowotworu złośliwego rozrastają się na skutek wadliwego funkcjonowania opisanego wyżej systemu kontrolnego, nie ulegają zniszczeniu, wręcz przeciwnie, stale się namnażają. Istotna różnica między nowotworem łagodnym a złośliwym polega na tym, że nowotwór złośliwy nie jest niczym ograniczony co powoduje, że rozrasta się w sposób naciekający. Oznacza to, że rosnąc nie rozpycha okolicznych tkanek pozostając jednocześnie odrębnym, stosunkowo łatwym do usunięcia tworem, lecz wnika w nie przerastając je we wszystkich kierunkach. To powoduje, że nie ma wyraźnej granicy między nowotworem złośliwym a prawidłowymi, zdrowymi tkankami w których się rozrasta.

Czynnikiem sprzyjającym rozprzestrzenianiu się nowotworu złośliwego jest to, że wokół skupiska komórek nowotworowych tworzy się gęsta sieć naczyń krwionośnych, którymi do powstającego guza doprowadzane są substancje odżywcze. Dzięki temu komórki nowotworowe szybko się rozwijają, naciekają sąsiadujące narządy i wydostają się z guza do układu krwionośnego lub chłonnego. Tą drogą niektóre z nich przemieszczają się do odległych nieraz narządów: płuc, wątroby, kości lub mózgu, gdzie osiadają i zaczynają rozrastać się tworząc nowe ognisko zwane przerzutem. Co ciekawe, powstające daleko od ogniska pierwotnego przerzuty składają się z tych samych co ono komórek nowotworowych a nie z komórek narządu, w którym ulokowało się ognisko wtórne, czyli przerzut.

Istnieje kilka rodzajów nowotworów złośliwych:

• Rak – płaskonabłonkowy oraz gruczołowy. Jest to najczęściej spotykany nowotwór złośliwy, rozwija się z tkanki nabłonkowej poszczególnych narządów.
• Mięsak – tłuszczakomięsak oraz włókniakomięsak. Obydwa są nowotworami złośliwymi i powstają z tkanki mięśniowej, tłuszczowej oraz chrząstki.
• Chłoniak – nowotwór złośliwy, powstaje w układzie limfatycznym
• Białaczka – nowotwór złośliwy krwi, ale jego komórki powstają w szpiku kostnym
• Inne nowotwory – glejak, struniak, czerniak złośliwy, ziarnica złośliwa