Ocenia się, że około 60% psów w wieku powyżej dwóch lat i aż 80% psów wieku powyżej trzech lat, choruje na różnego rodzaju choroby przyzębia. Tymczasem wielu właścicieli postrzega problem uzębienia swojego przyjaciela wyłącznie w kategoriach estetycznych oraz niemiłego zapachu i zupełnie nie zdaje sobie sprawy z zagrożenia, jakie dla jego organizmu stwarza kamień nazębny oraz wszystkie, nieodłącznie z nim związane choroby przyzębia.

Wszystko zaczyna się od kamienia nazębnego, który bardzo podstępnie zaczyna odkładać się na zębach począwszy od linii dziąseł, by w krótkim czasie całkowicie pokryć je cuchnącą skorupą. Kamień wciska się pod dziąsło, uciska je, drażni, wywoduje stan zapalny dziąseł, który powoduje odsłanianie się szyjek zębowych i z czasem paradontozę. Zęby zaczynają się ruszać i wypadają. Taki jest mechanizm powstawania chorób przyzębia, które, choć każda jest osobno zdefiniowana, w praktyce prawie zawsze występują łącznie, bo jedna stwarza sprzyjające warunki dla rozwoju następnej. Wszystkie stanowią wylęgarnię i rezerwuar 350 rodzajów bakterii, które z tego miejsca rozchodzą się po całym organizmie.

Budowa zęba

Szkic pokazuje jak wygląda zdrowy ząb. Widać dobrze spełniające swoją rolę przyzębie, które obejmuje tkanki otaczające i unieruchamiające ząb. W ich skład wchodzą dziąsła, cement, zębina i kość wyrostka zębodołowego. Dziąsła są dobrze obkurczone wokół korzenia i nie dopuszczają do odsłonięcia szyjki zębowej. Dopiero pojawienie się kamienia nazębnego, który z czasem pokrywa cały ząb i wciska się pod dziąsło, powoduje odchylenie worka dziąsłowego i otwiera drogę bakteriom, stwarzając dogodne warunki dla rozwoju chorób przyzębia.

Objawy chorób przyzębia

Jeśli właściciel nie ma zwyczaju zaglądać psu do pyska, dość długo mogą pozostać niezauważone. W kolejności pojawiania się, można wymienić następujące objawy:

• najpierw żółty a potem brązowy osad na zębach przy linii dziąseł
• niemiły zapach z pyska
• zaczerwienienie i obrzęk dziąseł
• krwawienie i ropna wydzielina z dziąseł
• odsłonięcie szyjek zębowych
• rozchwianie zębów
• ból i niechęć psa do jedzenia

Punktem wyjścia jest zawsze osadzanie się kamienia nazębnego, następnie tworzą się kieszonki dziąsłowe, co powoduje odsłonięcie korzenia i uszkodzenie kości, a na końcu rozchwianie i utratę zębów. W zaawansowanym stadium choroby bakterie znajdujące się w jamie ustnej mogą się łatwo rozprzestrzenić po całym organizmie i doprowadzić do chorób serca, stawów, nerek, wątroby lub płuc.

Tempo narastania kamienia nazębnego zależy od wielu czynników:

• predyspozycje genetyczne zwierzęcia – większa skłonność psów małych ras
• budowa szczęki – większa podatność psów mających cofniętą szczękę
• rodzaj pokarmu – w przeciwieństwie do suchej, mokra karma sprzyja odkładaniu się kamienia
• stan zdrowia psa – np. niewydolność nerek może wywołać silne zapalenia dziąseł
• biochemiczny skład śliny
• higiena jamy ustnej

Mechanizm powstawania chorób przyzębia

Istnieją cztery stopnie chorób przyzębia:

1. Zapalenie dziąseł.

Na pierwszym etapie pojawia się płytka bakteryjna, a osadzające się na powierzchni zębów resztki jedzenia zaczynają tworzyć kamień nazębny. Dziąsła są jeszcze obkurczone, ale już podrażnione i zaczerwienione. Ponieważ jednak nie doszło do trwałego uszkodzenia przyzębia, wystarczy usunąć kamień i zadbać o higienę zębów, by problem całkowicie zlikwidować.

2. Wczesne zapalenie przyzębia.

Narastający kamień nazębny wciska się do przestrzeni poddziąsłowej i powoduje powstanie kieszonki dziąsłowej. Prawidłowa głębokość przyczepu dziąsłowego otaczającego ząb wynosi 3 mm, wystarczy jej obniżenie o 25 %, by dziąsło odchyliło się tworząc kieszeń, do której dostają się resztki jedzenia. Zalegają tam, bo pies nie ma możliwości oczyszczenia ich językiem. Rozpoczyna się proces zapalny, który będzie się rozprzestrzeniał na sąsiadujące tkanki.

3. Przewlekłe zapalenie przyzębia.

Na tym etapie kieszonki dziąsłowe są już tak głębokie, że kamień wciska się do ich wnętrza, otwierając drogę dla bakterii. Rozwija się zapalenie dziąsła, nierzadko ropne, następuje obniżenie głębokości przyczepu dziąsłowego nawet o 50 %, odsłanianie korzenia i erozja wyrostka zębodołowego. Te zmiany są już nieodwracalne, co oznacza, że walka z chorobami przyzębia będzie coraz to trudniejsza. Oprócz usunięcia kamienia z powierzchni zębów oraz kieszonek zębowych, poprawę może przynieść chirurgiczne usunięcie brzegów przerośniętego dziąsła w celu zamknięcia kieszonki zębowej.

4. Ostre zapalenie przyzębia z zanikiem kości zębodołu.

Kamień nazębny jest już wszędzie, na koronie zęba oraz na częściowo odsłoniętym korzeniu. Na skutek zaniku dziąsła i wyrostka zębodołowego następuje rozchwianie zębów a nawet ich utrata. Pies bardzo cierpi, ma trudności z gryzieniem pokarmu. W tej sytuacji konieczne jest nie tylko pilne usunięcie kamienia nazębnego, ale także wszystkich rozchwianych zębów. Jest to etap nieodwracalnej degradacji wszystkich elementów przyzębia.

Podczas gdy wystarczy jeden rzut oka by stwierdzić, że mamy do czynienia z chorobą przyzębia, to już określenie stopnia jej zaawansowania nie jest takie proste. Zdarza się, że kamień pokrywa zęby tak grubą warstwą, że dopiero po jej zdjęciu widać, że odsłonięte zostały już szyjki zębowe. Również dopiero wtedy można zmierzyć głębokość kieszeni zębowych, co obrazuje stan uzębienia. Nieleczone choroby przyzębia niosą ryzyko poważnych komplikacji, na skutek zaniku wyrostka zębodołowego oraz utraty zębów może dojść do powstania przetoki ustno-nosowej, a w skrajnych przypadkach nawet do złamania żuchwy.

Leczenie chorób przyzębia

Stan przed i po usunięciu kamienia nazębnego

Podstawą leczenia chorób przyzębia jest usunięcie kamienia nazębnego. Robi się to przy pomocy ultradźwięków, zabieg można przeprowadzić w gabinecie weterynaryjnym w znieczuleniu ogólnym. W bardziej zaawansowanym stadium może okazać się konieczne chirurgiczne zamknięcie kieszonek zębowych. Niestety problem może powracać, bo na mocno uszkodzonym, chropowatym szkliwie kamień się szybko osadza. Jedyne co można zrobić, to starać się opóźnić ten proces, regularnie czyszcząc psu zęby.

Zapobieganie chorobom przyzębia

Jak zwykle lepiej zapobiegać niż leczyć. W tym celu należy:

• poczawszy od pojawienia się stałych zębów jak najczęściej, minimum dwa razy w tygodniu, czyścić je bardzo starannie przy pomocy specjalnych past i szczoteczek przeznaczonych dla zwierząt. Pasty dla ludzi się nie nadają, bo pies nie potrafi ich wypluć a połknięte mogą mu zaszkodzić.
• karmić psa suchą karmą, która mechanicznie usuwa osad nazębny
• dawać mu do gryzienia specjalne zabawki czyszczące zęby, np. bawełniane sznury.

Wskazówki na temat czyszczenia zębów można znaleźć tutaj.