“Wiśniowe oko” to potocznie używana nazwa dla określenia schorzenia polegającego na wypadnięciu gruczołu trzeciej powieki. U zdrowego psa go nie widać, jest schowany w trzeciej powiece, która ma postać delikatnej błony, jeśli się dobrze przyjrzymy, zobaczymy jej skrawek w przyśrodkowym kąciku oka. Natomiast wypadnięcia gruczołu nie da się nie zauważyć, ponieważ w przynosowej części dolnej powieki pojawia się bardzo widoczna, wypukła, czerwona kulka przypominająca wiśnię. Może być dość duża i zakrywać znaczną część rogówki lub mała i pojawiać się tylko okresowo. W obydwu tych przypadkach wymaga pilnej konsultacji weterynarza okulisty, bo długotrwałe uwięźnięcie gruczołu trzeciej powieki może doprowadzić do jego uszkodzenia, zmniejszenia ilości produkowanych przez niego łez i powstania bardzo poważnego schorzenia – zespołu suchego oka.

Przyczyny wiśniowego oka

U wielu ssaków, w tym także u psów, trzecia powieka utworzona jest przez fałd spojówkowy, który znajduje się w przyśrodkowej części gałki ocznej. Tam też, wewnątrz dolnej powieki znajduje się gruczoł trzeciej powieki, służący do produkcji wodnej komponenty łez. Jest on przytwierdzony małym włókienkiem do dolnego wewnętrznego brzegu powieki, co z reguły utrzymuje go we właściwym położeniu. Niestety u niektórych ras to wiązanie jest tak słabe, że tkanka łączna, która podtrzymuje gruczoł ulega rozluźnieniu, wskutek czego wydostaje się on na zewnątrz w postaci kulisego, zaczerwienionego tworu, przypominającego małą wiśnię. To stąd wzięła się angielska nazwa schorzenia: cherry eye – wiśniowe oko. Występuje ono zazwyczaj u młodych psów, a czynnikiem, który uruchamia proces chorobowy jest infekcja wirusowa lub bakteryjna, choć może się zdarzyć, że pojawi się bez żadnej przyczyny.

Szczególnie zagrożone tym schorzeniem rasy to: amerykański cocker spaniel, bloodhound, buldog,  beagle, lhasa aspso, shar pei, chow chow, shih-tzu, oraz jeszcze kilka innych psów z krótkimi, szerokimi głowami.

wiśniowe oko 2

Powyższy szkic pokazuje:

• z lewej strony – gruczoł utrzymywany jest prawidłowo w fałdzie trzeciej powieki
• z prawej strony – po zerwaniu więzadełka gruczoł wydostał się na zewnątrz trzeciej powieki i obecnie znajduje się w miejscu, w którym nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować.

Jego zadaniem jest produkcja jednej z trzech frakcji łez potrzebnych do ochrony, nawilżania i oczyszczania oka. Jest więc niezbędny do zapewnienia prawidłowego działania, nawilżania i komfortu oka.

Bardzo ważna z punktu widzenia funkcjonowania oka jest również trzecia powieka . Chroni także oko przed drobnymi urazami i zanieczyszczeniami. Wykorzystuje się ją czasem jako opatrunek przy niektórych chirurgicznych zabiegach okulistycznych. Ma to miejsce np. przy operacji owrzodzenia rogówki, kiedy to trzecia powieka zostaje naciągnięta na gałkę oczną, żeby ją chronić i stworzyć optymalne warunki do zabliźnienia się rany. Przydaje się również do leczenia wiśniowego oka.

Objawy wiśniowego oka

Trudno go nie zauważyć, pies też czuje, że coś obcego pojawiło się w jego oku, pojawia się dyskomfort, z którym usiłuje sobie radzić trąc oko łapą i w efekcie dodatkowo je podrażnia. Powstaje stan zapalny, oko jest załzawione, nierzadko zaropiałe. Stan oka lub oczu pogarsza się, leczenie zachowawcze nie daje satysfakcjonujących a zwłaszcza trwałych rezultatów.

Leczenie  wiśniowego oka

Leczenie polega na chirurgicznym odprowadzeniu gruczołu na właściwe miejsce, co powinno nastąpić jak najprędzej, ponieważ gruczoł trzeciej powieki produkuje 40-50%  całkowitej objętości łez i jeśli ich zabraknie, może dojść do uszkodzenia oka. Jest to realne zagrożenie, bo w sytuacji niedostatecznej ilości łez z reguły dochodzi do powstania zespołu suchego oka, choroby bardzo dokuczliwej, trudnej do leczenia, która może w znacznym stopniu ograniczyć widzenie a nawet doprowadzić do całkowitej ślepoty.

Zdarza się, że lekarz podejmuje udaną próbę ręcznego repozycjonowania gruczołu, niestety rezultat rzadko bywa trwały i raczej prędzej niż później opiekun psa będzie musiał ponownie zmierzyć się z tym problemem. Niestety jedyną skuteczną metodą leczenia jest chirurgiczne przywrócenie gruczołu na jego właściwe miejsce.

Zabieg polega na utworzeniu kieszonki w trzeciej powiece, umieszczenie gruczołu na jego miejscu i zaszyciu kieszonki nad gruczołem w taki sposób, żeby gruczoł nie był w stanie się z niej wydostać. Dzięki temu gruczoł znów znajduje się na swoim miejscu, podejmuje działanie i produkuje łzy, do czego został stworzony. Nie jest to łatwa operacja, wymaga precyzji lekarza i bardzo specjalistycznego wyposażenia, ale tylko ona jest w stanie przywrócić psu zdrowie, bo dzięki niej gruczoł znajduje się na swoim miejscu oraz może nadal produkować łzy. Z tego względu nigdy nie powinno się go usuwać. Praktyka pokazuje, że u ponad 50% operowanych psów, którym w całości lub tylko częściowo usunięto gruczoł trzeciej powieki, rozwinie się nieuleczalny, okaleczający i prowadzący do ślepoty zespół suchego oka. Dlatego można to zrobić tylko w ostateczności, w przypadku stwierdzenia zmian nowotworowych.

Rokowanie

Najczęściej w ciągu kilku tygodni od zabiegu gruczoł powraca do normalnego funkcjonowania. W niewielkiej ilości przypadków dochodzi do nawrotów, wymagających kolejnych interwencji chirurgicznych. U wielu psów zmiany mogą dotyczyć kolejno obu oczu. Leczeniem z wyboru jest zawsze transpozycja gruczołu trzeciej powieki, aby nie dopuścić do wystąpienia zespołu “suchego oka” W ciężkich lub chronicznych przypadkach może być konieczne usunięcie gruczołu, szczególnie wtedy, gdy przestał już poprawnie pracować i spełniać swoje funkcje. Oznacza to jednak konieczność stałego nawilżania gałki ocznej, żeby nie dopuścić do powstania stanów zapalnych i upośledzenia wzroku.