Soczewka psiego oka jest strukturą przezroczystą, zawieszoną na obwódce rzęskowej razem z rogówką, ciałem szklistym i cieczą wodnistą. Jej zadaniem jest skupianie promieni świetlnych wskutek czego obraz jaki dociera do siatkówki jest ostry i precyzyjnie odwzorowany. Dzięki mięśniom umieszczonym w obwódce rzęskowej, które soczewkę kurczą i rozciągają, ma ona również zdolność akomodacji, co umożliwia psu widzenie przedmiotów znajdujących się w różnej od niego odległości. Niestety zdarza się, że z rozmaitych powodów w zdrowej do tej pory soczewce pojawiają się zmętnienia, które z początku są prawie niezauważalne, później powodują lekkie pogorszenie widzenia, a z czasem, wraz z rozwojem choroby, prędzej czy później nieuchronnie prowadzą do całkowitej ślepoty.
Przyczyny powstania zaćmy
Mogą być różne, wrodzone lub nabyte, często złożone i trudne do zdefiniowania. Spośród najczęściej spotykanych należy wymienić przede wszystkim podeszły wiek psa (zazwyczaj powyżej 7 lat, choć diagnozuje się ją także u osobników bardzo młodych), uraz lub zapalenie oka, a także cukrzycę, przy której zaćma pojawia się nagle i równie szybko postępuje. Bywają także przypadki zaćmy wrodzonej, obecnej przy urodzeniu z powodu wadliwej budowy oka, a do ras, które są nią najbardziej zagrożone zalicza się cocker spaniele, boston terriery, bichony i retrievery. Choroba rozwija się przeważnie w obu oczach, ale np. w przypadku urazu może dotyczyć tylko jednego oka. Ma zazwyczaj charakter pierwotny, może mieć także charakter wtórny, najczęściej wtedy, kiedy jest bezpośrednim następstwem jakiejś innej choroby.
Objawy zaćmy
Zaćma zazwyczaj rozwija się bardzo powoli, jej pierwsze objawy mogą pojawić się pomiędzy 1 a 7 rokiem życia i dotyczyć jednego lub obu oczu. Na początku są to zazwyczaj drobne zmętnienia dostrzegane dopiero w badaniu okulistycznym. Pies nie ma jeszcze zadnych problemów z widzeniem i u wielu z nich choroba zatrzymuje się na tym etapie, niestety są również takie, u których rozwija się nadal, po pewnym czasie dochodzi do zmętnienia soczewki i w efekcie całkowitej ślepoty. Oko traci przejrzystość i blask, pojawia się biała, mętna „płytka”, która na początku znacznie utrudnia, a później wręcz uniemożliwia widzenie. Zaćma jest często spotykaną chorobą oczu, spotyka się ją u psów należących do niemal wszystkich ras, choć niektóre z nich są do niej szczególnie predystynowane. Są to amerykańskie cocker spaniele, boston teriery, syberyjskie husky, bichony i retrievery.
Kiedy opiekun dostrzega, że oczy jego przyjaciela stają się lekko opalizujące, przeważnie nie zdaje sobie jeszcze sprawy z tego, że z jego wzrokiem dzieje się coś niepokojącego, bo dzięki znakomicie rozwiniętemu węchowi i słuchowi bardzo dobrze sobie radzi. Jeśli choroba postępuje powoli, tak jak ma to miejsce w przypadku zaćmy starczej, pies ma czas, żeby się do tej nowej sytuacji stopniowo przyzwyczaić. Poważny problem pojawia się wtedy, gdy mamy do czynienia z gwałtownym przebiegiem choroby, co onacza, że w bardzo krótkim czasie następuje całkowite zmętnienie soczewki, a oczy psa pokrywają się białą nieprzezroczystą płytką. Pies nie ma czasu na zaadoptowanie się do nowej sytuacji, zupełnie sobie nie radzi, obija się o różne przedmioty i meble, jest sfrustrowany, zagubiony, a czasem staje się nawet agresywny. Dlatego przy pierwszych niepokojących objawach trzeba niezwłocznie zasięgnąć porady specjalisty i podjąć stosowną terapię, żeby, jeśli nie wyleczyć, to przynajmniej ograniczyć rozwój choroby. W przypadku, gdy zaćma ma charakter wtórny i jest następstwem jakiejś innej choroby, np. cukrzycy, ona również musi być starannie leczona i cały czas monitorowana.
Leczenie zaćmy
Leczenie farmakologiczne może spowolnić postęp choroby, ale nie ma żadnych szans, by mogło przywrócić psu zdolność widzenia, nie zdarza się również, żeby zaćma samoczynnie się wycofała. Na szczęście można ją już operować a bardzo nowoczesna technika zabiegu zwana fakoemulsyfikacją jest identyczna jak ta, którą stosuje się u ludzi. Przed zabiegiem konieczne jest przeprowadzenie dokładnego badania oczu, które pozwoli określić lokalizację i rozległość zmian chorobowych. Bardzo wskazane jest również wykonanie USG oraz elektroretinografii, nieinwazyjnego badania oczu, które pozwala wykluczyć uszkodzenia siatkówki. Jest to bardzo ważne badanie, bo gdyby u psa zdiagnozowano postępujący zanik siatkówki, operowanie zaćmy mijałoby się z celem, bo zabieg niestety nie byłby w stanie przywrócić mu wzroku.
Oko przed operacją – Oko po operacji
na prawym zdjęciu widoczny zarys wstawionej soczewki
Wykonuje się go w znieczuleniu ogólnym. Wymaga on od operującego doświadczenia, precyzji i odpowiedniego, specjalistycznego oprzyrządowania. Przez bardzo małe, mierzące zaledwie 2,5 mm nacięcie gałki ocznej zmętniała soczewka jest dzięki zastosowaniu ultradźwięków rozbijana na drobne kawałki, a następnie usuwana z oka przez specjalną sondę. Nastepnie na jej miejsce wprowadza się sztuczną soczewkę, która zastępuje zmętniałą i pozwala przywrócić psu komfort widzenia. Rzadko stosuje się tę metodę u psów w starszym wieku ze względu na ryzyko narkozy oraz obecność różnych chorób, stanowiących poważne przeciwwskazanie, jest za to doskonałym wyjściem w przypadku psów młodych, dotkniętych zaćmą dziedziczną. Jest to dla nich bardzo ważne, bo to młodsze psy najgorzej radzą sobie z utratą wzroku. U starszych, nawet jeśli dojdzie do całkowitej utraty widzenia, pies najczęściej zupełnie dobrze się adaptuje, pod warunkiem, że w domu nie poprzestawiamy wszystkich mebli, a na spacerze dla bezpieczeństwa będzie prowadzony na smyczy.
Czy można zapobiec powstaniu zaćmy ?
Niestety w przypadku zaćmy trudno o typową profilaktykę, jedyne, co można zrobić, to zadbać o zdrowie psa, w szczególności o prawidłowe żywienie i zapewić mu odpowiednią ilość produktów pomagających zwalczać wolne rodniki odpowiedzialne za niszczenie białek soczewki. Należą do nich bogate w przeciwutleniacze produkty, takie jak marchew, kapusta, zielone warzywa, beta- karoten i witaminy. Bardzo istotna jest dbałość o higienę oczu i ich ochrona przed urazami. Warto pamietać, że zaćma jest chorobą dziedziczną i nie ma jeszcze badań genetycznych, które pokazują w jaki sposób się ją dziedziczy. Dlatego żeby zapobiec jej rozprzestrzenianiu nie pozostaje nam nic innego jak konsekwentnie eliminować z hodowli psy, u których ją zdiagnozowano.
